ქართული მართლმადიდებლური ეკლესია 27 იანვარს წმინდა ნინოს გარდაცვალების დღეს აღნიშნავს. ქართველთა განმანათლებელი წმინდა ნინო გარდაიცვალა 338 წელს კახეთში.

ოშკის, ხახულის და იშხანის შემდეგ, ოთხთა სამონასტრო კომპლექსი ისტორიულ ტაო-კლარჯეთში არსებულ ქართულ ეკლესიებს შორის სიდიდით მეოთხე ეკლესიაა და სახელიც აქედან მოდის. ისტორიული წყაროების მიხედვით მონასტერი 961-965 წლებში დავით კურაპალატს აუგია. მისივე ძალისხმევით კი 987-1001 წლებში მონასტერი გადაუკეთებიათ.

სორის ჯვრის სახელობის ეკლესია, რომელიც  რაჭაში მდებარეობს, ისტორიული წყაროების მიხედვით მე-12 საუკუნის ძეგლია და ძვირფასი საეკლესიო ნივთებისა და ჯვარ ხატების სიმრავლით ერთ-ერთი გამორჩეული ყოფილა რაჭის ეკლესია-მონატსრებს შორის.

ნათლისღება, რომელსაც ქართული მართლმადიდებლური ეკლესია 19 იანვარს აღნიშნავს, წყლის კურთხევის მსახურება, დიდი აიაზმა ტარდება. ამ დღეს ღვთის გაცხადებასაც უწოდებენ, რადგან სწორედ მაშინ გაცხადდა პირველად წმინდა სამება, ძე ნათელს იღებდა, სულიწმინდა მტრედის სახით ჩანდა, ციდან კი ისმოდა მამის ხმა: "ესე არს ძე ჩემი საყვარელი, რომელ მე სათნო ვიყავ". ამ დღეს მონათლა იოანე ნათლისმცემელმა მდინარე იორდანეში იესო ქრისტე.

საქართველოს მართლმადიდებლური ეკლესიის სიმბოლოს წმინდა ნინოს ჯვარის შესახებ, ქართულ ისტორიულ წყაროებში არაერთი ვერსია არსებობს. ერთ-ერთი ვერსიით, კაბადოკიელ ნინოს ღვთისმშობელმა იერუსალიმში ქრისტიანობის საქადაგებლად ვაზის ნასხლევისაგან დამზადებული ჯვარი გადასცა. მეორე ვერსიით კი მცხეთაში ჩამოსულ წმინდა ნინო, რომელიც 3 წლის განმავლობაში მაყვლოვანში ლოცულობდა თავის თმებით შეუკრავს ჯვარი და სიკვდილის წინ ჯვარი ვაზისა მეფე მირიანს გადასცა.

"მონასტერი ქციის ხრამსა შინა, პირღებულს კლდე გამოკვეთილი დიდითა შენებითა და ყოველთა შემკული, იტყვიან თამარ მეფის ქმნილსა" - ასე აღწერს ვახუშტი ბატონიშვილი პირღებულის სამონასტრო კომპლექს, რომელიც ქვემო ქართლში, თეთრიწყაროს რაიონში კლდეზეა აგებული. სახელწოდებაც აქედან მოდის, რადგან ეს ადგილი ქვაბულებს წარმოადგენს და ბერების სადგომ საკნებად იყო გამოყენებული.

„მყინვარის კლდესა შინა არიან ქუაბნი გამოკვეთილნი ფრიად მაღალსა, და უწოდებენ ბეთლემსა, გარნა საჭიროდ ასავალი არს, რამეთუ არს ჯაჭვი რკინისა, გარდმოკიდებული ქუაბიდამ, და მის აღვლენ“ - ასე აღწერს ვახუშტი ბატონიშვილი „სამეფოსა საქართველოისა“ ყაზბეგში, მყინვარწვერზე ბეთლემის გამოქვაბულს. 

კასპში, სოფელ კავთისხევში, რომელიც ოდითგანვე ცნობილი იყო უნიკალური ხუროთმოძვრული ძეგლებით, მათ შორის ერთ-ერთი გამორჩეულია კლდის ქვით ნაგები წმინდა გიორგის ერთნავიანი ეკლესია, რომელიც მე-14 საუკუნით თარიღდება. ეკლესიას განსაკუთრებულობას სძენს, იქვე თამარ დედოფლის გორაზე აღმოჩენილი მიწისქვეშა ნაგებობა, რომელიც ისტორიულ წყაროებში კავთისხევის აკლდამის სახელით არის ცნობილი.

ფოთოლეთის ეკლესია მდებარეობს ბორჯომში, სოფელ ახალდაბიდან მოშორებით, ფოთოლეთად წოდებულ ტყეში, ეკლესიის სახელი აქედან მოდის. მისი აგება კი გრიგოლ ხანძთელის მოწაფეს ქრისტეფორეს უკავშირდება. ეკლესია სამნავიანი ბაზილიკაა და ნაგებია მოვარდისფრო-მოყავისფრო ქვით.

აბელიას სამების ეკლესია, რომელიც მდებარეობს ალგეთის ხეობაში, სოფელ აბელიაში მნიშვნლოვანი ისტორიული ძეგლია, მასზედ არსებული ვრცელი ასმოთვრული წარწერა კი მოგვთიხრობს იმ გასაჭირზე, რაც ტაძრის მშენებლებს დაადგათ მონღოლთა ბატონობის დროს.

ერედევსა და მის მახლობლად, სადაც დღესაც შემორჩენილია ქართული კულტურის არაერთი მნიშვნელოვანი ძეგლი, მათ შორის გამორჩეულია შუა საუკუნეების ქართული ხუროთმოძვრების, სამეკლესიანი ბაზილიკის ერთ-ერთი გვიანდელი ნიმუში „ბერის საყდარი“, რომელიც მე-10 საუკუნით თარიღდება. ეკლესია  სოფელ ერედვის ცენტრში დგას და მისი უნიკალურობა იმაშია, რომ მისი შიდა სივრცე დაყოფილი არ არის და ერთიან დაუნაწევრებელ გალერეას წარმოადგენს.

სოფელი პტენი, რომელიც ახალქალაქის პლატოზე, მდინარე ფარავნის კანიონის თავზეა გაშლილი, დგას წმინდა გიორგის ეკლესია, რომელიც მე-10 საუკუნით თარიღდება.