კარტოგრაფ ივერი მელაშვილისა და „ევროპული საქართველოს" წევრის აკაკი ბობოხიძის მიერ „ტვ პირველის" ეთერში გაკეთებულმა განცხადებებმა სოციალურ ქსელში დიდი აურზაური გამოიწვია, ნაწილმა მათ მოღალატეებიც კი უწოდა, კონფლიქტოლოგი და ყოფილი სახელმწიფო მინისტრი პაატა ზაქარეიშვილი „რეზონანსთან" საუბარში მიიჩნევს, რომ ეს საკითხი არა მოქალაქეების, არამედ სახელწიფო დონეზე უნდა გადაწყდეს.
„ეს ძალიან რთული თემაა, თუმცა მე ჩემი მკაფიო ხედვა მაქვს. გარეჯი ერთი კომპლექსია, არა მარტო ის სადაო მონაკვეთი, არამედ გარეთაც კი საკმაოდ მოშორებით ჩიჩხიტური თუ სხვა ადგილები, ესაა დიდი სამონასტრო მართლმადიდებლური კომპლექსი, რომელიც უდაბნოში შეიქმნა. ესაა მთელი პრობლემა, რომ ჩვენ ქრისტიანობას ეთნიკურ ნაციონალიზმში და სახელმწიფო საზღვრებში ვურევთ, ეს სხვადასხვა რაღაცაა.
„ადგილს ჰქვია უდაბნო, ანუ ხალხი, ვინც ეს ააშენა, სახელმწიფოს და ყველაფერს განერიდა, რათა ყოფილიყვნენ მარტო და ღმერთთან. მაშინ, როცა ეს კომპლექსი აშენდა, სახელმწიფო საზღვრები არ იყო, ქრისტიანულ სამყაროში დაძაბულობა იყო მონოფიზიტობასა და დიოფიზიტობას, უამრავ სხვადასხვა მიმდინარეობას შორის. ეს მონასტერი ვის ხელშიც ჩავარდებოდა, მისი იყო. ხან დიოფიზიტები ფლობდენ, ხან მონოფიზიტები. ძალიან ღრმა ისტორია აქვს.
„საქმე ისაა, რომ სამხრეთ კავკასიას მუდმივად ორი იმპერია აკონტროლებდა - ოსმალეთის და სპარსეთი-ირანის იმპერიები, მაგრამ მე-19 საუკუნის ბოლოს საქართველოს მეფეების მხარდაჭერით, რუსეთის იმპერია შემოდის და იქიდან იწყება ისტორია, რომელიც დღემდე გრძელდება. უცებ ერთი ხელის მოსმით რამდენიმე ათეულ წელიწადში რუსეთი ცალკე ირანს და ცალკე თურქეთს რეგიონიდან ყრის და წესრიგს თვითონ ამყარებს, აქედან იწყება საზღვრების ცნება, ოღონდ არა სახელმწიფოს, არამედ გუბერნიების საზღვრების.
„პირველად სამხრეთ კავკასიაში გადის საზღვრები და ამას რუსეთის იმპერია გუბერნიებს შორის აკეთებს, გარეჯის ტერიტორიაზე გადიოდა თბილისის გუბერნიისა და ელიზავეტოპოლის თუ ბაქოს გუბერნიის საზღვრები, ხან მტკვარს მიუყვებოდა, ხან ქედს, მაგრამ ეს შიდაიმპერიული საზღვრები იყო, აქედან იწყება საზღვრების ისტორია და ეს მოდის საბჭოთა კავშირის დაშლამდე და რომ დაიშალა, მაშინ ჩვენ და აზერბაიჯანი ბედნიერები ვიყავით, რომ დამოუკიდებლები ვიყავით, მაგრამ როცა გაეროში გავწევრიანდით, ერთმანეთთან საზღვრის პრეტენზიები არ გვქონდა.
„აზერბაიჯანს ჩვენთან პრეტენზია დღემდე არ აქვს, ის მონაკვეთს თავის ნაწილად თვლის, პრეტენზიები ჩვენ გვაქვს, მაშინ საქართველოს აზერბაიჯანის მიმართ საზღვრის პრეტენზია არ ჰქონია, რომ რატომ იღებთ აზერბაიჯანს გაეროში, ან ევროპის საბჭოში, ან ეუთოშიო, როცა ჩემი ტერიტორიები მიტაცებული აქვსო, ჩვენ ეს პრეტენზიები არ გვქონია.
„თავიდანვე ითქვა, რომ ეს წევრები ამ ორგანიზაციებში წევრიანდებიან და სასაზღვრო პრობლემები თვითონ უნდა დაადგინონ. შეიქმნა კომისიები, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ ეს პატარა მონაკვეთი აზერბაიჯანულ მხარეს დარჩა,საქართველომ თავის დროზე, როცა გაეროში წევრიანდებოდა სადაოდ არ ჩათვალა, ანუ იმდენად სადაოდ, რომ ამის გამო პრობლემები ჰქონოდა და დღეს ეს საკითხი შიდა ქართულ მოვლენად იქცა, მოგვწონს თუ არა, ფორმალურად აზერბაიჯანს ეკუთვნის ,თუ არ მოგვწონს აზერბაიჯანთან ვილაპარაკოთ, შიგნით ერთმანეთს თავში კი ნუ ვურტყამთ ყველაფერს," - თქვა მან.
მისივე თქმით, პრობლემის ცივილიზებულად მოგვარების ოთხი ვარიანტი არსებობს.
„რატომ არ ველაპარაკებით აზერბაიჯანს? ვიცი, რომ მათაც თავიანთი ხედვები აქვთ, როგორც ამ ტერიტორიას ჩვენ ჩვენს მიწად ვთლით, ისინიც ბევრ რაღაცეებსაც ასე თვლიან, დაელაპარაკეთ იმ ხალხს და ნახავთ, რომ განსხვავებული აზრები აქვთ, ფორმალურად ეს ასეა, გვინდა დავიბრუნოთ? მოლაპარაკებები უნდა ვაწარმოოთ. აზერბაიჯანი თვლის, რომ მისია და ამაზე სადაო არაფერი არ აქვს, ჩვენ გვაქვს სადაო. კეთილი ვინებოთ და ნორმალურად, ცივილიზებულად გავაკეთოთ გავაკეთოთ ყველაფერი.
„სხვა ვარიანტი არ არსებობს, სულ ოთხად ოთხი ვარაინტი გვაქვს: ერთი, აზერბაიჯანი ამ ტერიტორიას სხვა ადგილზე გვიცვლის და გვეუბნება, რომ ეს სამონასტრო კომპლექსი ერთიანია და ეს ასე უნდა იყოს; მეორე, საქართველო ამბობს, რომ ეს აზერბაიჯანისაა, რაც ზღაპარია; მესამე, ვამბობთ, რომ ვიდრე საზღვრები არ მოგვარდება, მანამდე ჩვენ და აზერბაიჯანი მონასტერს ერთიან კომპლექსად ვაღიარებთ და იქ ერთიან ადმინისტრაციას ვადგენთ; მეოთხე ვარიანტი კი, სტატუს კვოს შენარჩუნებაა, ანუ ვიდრე სიტუაცია არ მოგვარდება, მომლოცველებს მისვლა ხომ უნდათ, ანუ მართლმადიდებლებისთვის მონასტერს აქვს მნიშვნელობა და არა სახელწიფო საზღვრებს.
„ადრე თუ გვიან, როცა ნატოში და ევროკავშირში გავწევრიანდებით, ჩვენ პასუხს მოგვთხოვენ გვაქვს თუ არა ჩვენს მეზობელ სახლეწიფოებთან საზღვრები დალაგებული, რუსეთზე გასაგებია, სტრასბურგის სასამართლომ დაადგინა, რომ ტერიტორიები ოკუპირებულია, მაგრამ აზერბაიჯანთან და სომხეთთან ხომ მეგობრული ურთიერთობები გვაქვს, შესაბამისად ჩვენ იმ დროისთვის ამ საზღვრების დადგენა მოგვიწევს.
„სახელმწიფო საზღვრის ცნება სულ რაღაც ასი წელია არსებობს, ამიტომ ჩვენ ასწლიან მოვლენას მრავალსაუკუნოვან მონასტერზე ვახურდავებთ, სირცხვილია ასეთ საკითხზე ვნებათაღელვა, რომელიც ადვილად მოგვარებადია, აზერბაიჯანულ მხარესთან ვიპოვოთ საერთო ენა და ერთმანეთის წეწვა-გლეჯვას თავი დავანებოთ.
„ჩემთვის როგორც მართლმადიდებლისთვის, მთავარი მონასტერია, ეს უნდა ფუნქციონირებდეს, ამ მონასტრიდან საკმაოდ მოშორებით რამდენიმე კილომეტრში სხვა ოდესღაც ამ მონასტრის ნაწილი ტაძრებია, ისინიც ჩვენია? ამიტომ ეს ძალიან სათუო საქმეა, მერე თუ აზერბაიჯანი ჩვენი მეზობელია, ნახეთ ევროკავშირში რა ხდება - საზღვრები საერთოდ გაუქმდა და მიმოსვლა აბსოლუტურად ნორმალურია. თუ ჩვენ იქითკენ მივდივართ, რომ ჩვენ ევრიკავშირის წევრი სახელწიფო გახდეთ, მაშინ საზღვრებს მნიშვნელობა აღარ აქვს, იმის ნაცვლად, მეგობარ სახელწიფოებთან საზღვრების გაუქმებაზე უნდა ვილაპარაკოთ, საზღვრებს ვიფარგლავთ.
„როცა ასეთ რაღაცეებზე ვლაპარაკობთ, საერთოდ სად მივდივართ, შუა საუკუნეებში მივდივართ თუ ევროკავშირში? როცა ასე სანტიმეტრ-სანტიმეტრის გამო ერთმანეთს არ ვინდობთ და მოღალატეებს ვეძახით, ძალიან მშვიდი ვითარებაა და მოდით, ამ ვითარებას ნუ ავურევთ, სახელმწიფოს საშუალება მივცეთ, რომ ელაპარაკოს და რაღაც გაარკვიოს, როგორც ჩვენთან არიან ცხელთავიანი ადამიანები და არაფრის გაგონება არ უნდათ, ასევე არიან აზერბაიჯანშიც, მათ რომ მოვუსმინოთ, ამბობენ, რომ ეს ალბანური ძეგლია და როცა რუსეთის მართლმადიდებლური ეკლესია შემოვიდა, მონასტერი ქართველ მართლმადიდებლებს აჩუქა. იქ ასეთი მოსაზრებაც არსებობს. დავსვათ ისინი და ჩვენი ცხელთავიანი ადამიანები ერთ მაგიდასთან, წარმოგიდგენიათ რა იქნება? ამიტომ საჭიროა ყველაფერი უფრო მაღალ დონეზე გადაწყდეს,"- განაცხადა ზაქარეიშვილმა.