სვეტიცხოველი უნიკალურია თავისი არქიტექტურითა და ფრესკებით, თუმცა განსკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებს ტაძრის საკურთხევლის მოხატულობა, რომელიც უფლის დიდებას ასახავს. საკურთხევლის კარნიზში ჩატანებულია ასომთავრული წარწერა - „მოსავთა შენითა დამატკიცებელო ქრისტე ღმერთი, დაამტკიცე ეკლესია შენი“.

ქართულ მართლმადიდებლურ ეკლესიაში საუკუნეების მანძილზე მრავალი სიწმინდე ინახებოდა, რომელთა დიდ ნაწილს ჩვენამდე არ მოუღწევია. უმრავლესობა გარეშე მტრების თავდასხმების დროს განადგურდა, ზოგი კი უცხოეთში გაიტანეს.

ქართული ხუროთმოძღვრების ერთ-ერთი უნიკალური ძეგლი ჟახუნდერის ეკლესია, რომელიც ლენტეხში, სოფელ ჟახუნდერში მდებარეობს მე-10 საუკუნით თარიღდება. ტაძარი ქვითაა ნაგები და ბაზილიკის ტიპისაა. 

გაბრიელ და მიქაელ მთავრანგელოზის ხატები, რომელებიც მე-11 საუკუნით თარიღდება, ქართველთა ერთ-ერით უძველესი საგანძურია. ეს ორი უძვირფასესი ხატი მე-19 საუკუნის 70-იან წლებში ჯუმათის ეკლესიიდან გაუტაციათ, სავარაუდოდ ხატები გადაადნეს, ხოლო ძვირფასი მედალიონები, რომლითაც ხატები იყო შემკული, უცხოელ კოლექციონერებზე გაუყიდიათ.

ჩხიკვთას სამების ეკლესია, რომელიც თეთრწყაროში, მდინარე  ალგეთის მარჯვენა მახრეს, სოფელ ჩხიკვთაში, სამების მთაზე მდებარეობს შუა საუკუნების ქართული ხურთომოძვრების ძეგლია. ეკლესია ნაგებია ალგეთის თლილი ქვით და დარბაზული ტიპისაა. 

ქართული მართლმადიდებულური ეკლესია, რომელიც ოდითგანვე მდიდარი იყო უძველესი ქართული ხელნაწერი წიგნებით, მათ შორის ერთ-ერთი გამორჩეული არის "უდაბნოს მრავალთავი", რომელიც მე-9 საუკუნით თარიღდება და გადაწერილია შატბერდის მონასტერში. ხელნაწერს უნიკალრობას სძენს ისიც, რომ ერთ-ერთ თავში (წიგნში) შესულია "აბოს წამება".

უძველესი ქართული სახარება - ადიშის ოთხთავი, რომელიც მე-9 საუკუნის უნიკალური ხელნაწერია, კლარჯეთში შატბერდის მონასტერში გადაიწერა.

ფუძნარის ღვთისმშობლის ეკლესია, რომელიც დუშეთში, ბოდავისხევის თავზე მდებარეობს, მთიულეთში ყველაზე ძველი გუმბათიანი ნაგებობაა. ტაძარი მე-13 საუკუნით თარიღდება. გადმოცემის თანახმად, ეკლესია ლაშა-გიორგის არაოფიციალურ მეუღლეს, დავით ულუს დედას, ხათუნს აუგია. 

ქვათახევის მამათა მონასტერში, რომელიც საუკუნეების მანძილზე ერთ-ერთი გამორჩეული საეკლესიო კერა იყო საქართველოში, სხვადასხვა დროს მოღვაწეობდნენ გამოჩენილი ქართველი საზოგადო და სასულიერო პირები, რომელთა ხელითაც შეიქმნა არაერთი უნიკალური ხელნაწერი.

ლაღამის მაცხოვრის ფერისცვალების ეკლესია, რომელიც მესტიის ცენტრში მდეაბრეობს, შუა საუკუნეების ქართული ხუროთმოძვრების უნიკალური ძეგლია. ეკლესია გამირჩევა იმითაც, რომ ის ორსართულიანი ბაზილიკაა. პირველი სართული მე-8 საუკუნეში წმინდა ბარბარეს სახელზე ააშენს, მეორე სართული კი - მე-13 საუკუნეში.  

დავით გარეჯის კლდეში ნაკვეთი სამონასტრო კომპლექსი, რომელიც გადაჭიმულია გარეჯის მთის ნახევრად უდაბნოს კალთაზე, დღესაც ანცვიფრებს მნახელს თავისი სასწაულებით.

ზემო კრიხის მთავარანგელოზის ეკლესია, რომელიც ამბროლაურში, სოფელ ზემო კრიხში მდებარეობს, მე-10 საუკუნეში აუგიათ, რასაც დასტურებს ასომთავრული წარწერა ტაძრის გარეთ. ეკლესია მდიდარია შუასაუკუნეების  ქართული კედლის მხატვრობის უნიკალური ნიმუშებით.